Minh Hương Hội quán [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Hội quán của người Hoa tại phường 5, Thành phố Vĩnh Long, Tỉnh Vĩnh Long. Minh Hương là tên các chúa Nguyễn đặt cho những ngôi làng của người Hoa di cư sang Việt Nam để tỵ nạn nhà Thanh sau khi nhà Minh sụp đổ. Làng Minh Hương lúc đó mang ý nghĩa là “hương hỏa cho triều đại nhà Minh”; đến đời Minh Mạng, Minh Hương chuyển sang ý nghĩa là “quê hương của người Minh” cho phù hợp quan hệ bang giao với nhà Thanh.

Lịch sử

Năm Thái Đức thứ 6 (1784) triều Tây Sơn, cộng đồng Minh Hương ở Vĩnh Long Trấn có 53 nhân khẩu, do Trần Tấn Lộc và Trần Thành Công lãnh đạo, việc thuế khóa do thành Gia Định trực tiếp quán xuyến. Năm Gia Long thứ tư (1805) phân xã Minh Hương ở Vĩnh Thanh trấn chính thức ra đời. Ông Liêu Tấn Phụng được cử làm Hương trưởng. Việc thuế khóa vẫn còn lệ thuộc Thành Gia Định.

Năm 1811, ông Liêu Tấn Ngoạn cùng ông Trần Công Thái đệ đơn xin tách phân xã Minh Hương Vĩnh Thanh ra khỏi thành Gia Định và nhập vào trấn Vĩnh Thanh. Làng Minh Hương tồn tại dưới hình thức đặc biệt, không có địa giới hành chánh riêng biệt, người Minh Hương ở xen kẽ với dân cư của làng Việt. Trong giao dịch hành chánh làng Minh Hương quan hệ trực tiếp với trấn, dinh, không qua tổng, phủ. Về sau, các tỉnh quản lý trực tiếp làng Minh Hương. Người Minh Hương có đầy đủ quyền sản xuất, kinh doanh, tạo sắm điền sản hệt người Việt và có nghĩa vụ nộp thuế đầy đủ cho Nhà nước. Đối với cộng đồng Minh Hương họ còn có nghĩa vụ đóng góp theo quy chế riêng của cộng đồng.

Khi làng Minh Hương trở thành đơn vị hành chánh trực thuộc trấn Vĩnh Thanh, ông Lâm Hạc Thanh đứng ra vận động xây dựng Minh Hương Hội quán. Hội quán là nơi sinh hoạt cộng đồng mang đậm truyền thống của thương nhân Trung Hoa. Hội quán đồng thời là cơ sở tín ngưỡng. Lúc đầu Minh Hương Hội quán ở Vĩnh Thanh thờ Phước Đức Chánh Thần. Năm 1834, Hội quán chuyển sang thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu là chính, phối tự cùng Phước Đức Chánh Thần và Chúa Sanh Nương Nương.

Năm Thiệu Trị thứ 5 (1845), Trương Ngọc Bạch (xã trưởng Minh Hương Vĩnh Long) cho xây dựng võ ca Minh Hương Hội quán. Năm Tự Đức thứ 8 (1855), bá Hộ Trương Ngọc Lang trùng tu chánh điện Minh Hương Hội quán. Năm 1858, trong chuyến về thăm cố hương Trung Hoa, ông Trương Ngọc Lang thỉnh về ba bộ tượng, tôn trí tại Hội quán.

Khi Pháp xâm chiếm Nam Kỳ, xã hội miền Nam có nhiều biến đổi sâu sắc. Cộng đồng Minh Hương cũng không nằm ngoài vòng ảnh hưởng ấy. Trong đó, về mặt hành chánh các làng Minh Hương bị xóa sổ, cư dân ở đâu phải nhập hộ khẩu vào địa phương đó. Các Hội quán Minh Hương vì vậy chỉ còn lại chức năng tín ngưỡng thuần túy.

Hiện vật

Minh Hương Hội quán hiện nay còn lưu giữ nhiều hiện vật quý có giá trị cổ xưa. Đặc biệt, Hội quán còn có hơn 3.000 trang tư liệu Hán – Nôm, Việt ngữ, Pháp ngữ, ghi nhận mọi mặt đời sống, từ giao dịch hành chánh với trấn Vĩnh Thanh, giao dịch thương mại, mua bán đất đai, tập tục thờ cúng… đến giá cả các loại hàng hóa thông thường, họp hành, bầu bán….

Cũng ở trong di tích, còn tìm thấy nhiều hiện vật liên quan tới các nhân vật lịch sử gốc Minh Hương. Trong số đó có: bảng vàng của vua Thiệu Trị tặng cho bà Liên Thị Tánh danh hiệu “Trinh tiết khả phong”; bảng vàng “Lạc Quyên Nghĩa Môn” vua Khải Định ban cho gia đình ông Trương Ngọc Lang do có nhiều đóng góp về văn hóa xã hội như cải táng mộ cụ Võ Trường Toản từ Gia Định về Bến Tre, góp phần xây dựng Văn Thánh Miếu, Công Thần Miếu, Chùa Long Phước….