Lăng Ông Tiền quân Thống Chế Điều Bát [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Lăng Ông Tiền quân Thống Chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn cùng phu nhân ở giồng Thanh Bạch, ấp Mỹ Hoà, xã Thiện Mỹ, Huyện Trà Ôn, Tỉnh Vĩnh Long, cách thị trấn Trà Ôn khoảng 2 km. Nguyễn Văn là tướng quân nhà Nguyễn, từng theo Nguyễn Ánh trong những năm tháng bôn ba phục quốc. Sau này, khi nhà Nguyễn phục dựng cơ đồ, ông có công trong việc giúp Thoại Ngọc Hầu điều dân quân đào kênh Vĩnh Tế và giúp dân địa phương khai khẩn đất hoang. Di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia ngày 13-02-1996.

Ông Nguyễn Văn Tồn tên thật là Thạch Duồng (có tài liệu ghi là Thạch Duông hay Thạch Duôn), người Khmer, quê làng Nguyệt Lãng, xã Bình Phú, Huyện Càng Long, Tỉnh Trà Vinh. Thời trẻ, ông theo chúa Nguyễn, hết lòng tận tụy trung thành nên được cho chuyển làm Cai đội và cho phép chuyển sang mang “quốc tính”. Từ năm 1786 đến 1789, ông theo Nguyễn Ánh cái sang Xiêm, lẩn tránh Tây Sơn. Khi Nguyễn Ánh về nước, ông được phân công đi chiêu mộ thành lập một đội quân người Khmer và thống quản đội quân đó. Về sau, ông được lệnh theo Võ Tánh giữ thành Bình Định, bị Tây Sơn bắt. Nhưng ông hết dạ trung thành với chúa Nguyễn tìm cách trốn về Nam.

Khi Nguyễn Ánh lên ngôi, ông được thăng làm Cai Cơ, trấn giữ đồn Trà Ôn (thuộc Trấn Giang), kiêm quản phủ Trà Vinh và Mang Thít (thuộc Vĩnh Trấn). Ông có công giúp nhà Nguyễn dẹp loạn ở biên giới Tây Nam. Năm Gia Long thứ 7 (1808) ông được triệu về kinh để nhận ban thưởng và được thăng Thống Chế, Dung Ngọc Hầu. Năm 1810, khi xứ Cao Miên có nội chiến, quân Xiêm xâm lấn bờ cõi, ông phụng mệnh triều đình theo đại quân Thoại Ngọc Hầu chiến đấu chống quân Xiêm. Sau khi thắng trận, ông được cử ở lại trấn thủ Nam Vang thành với trọng trách bảo hộ xứ Cao Miên, giúp nhà vua trị nước an dân. Sau một thời gian, ông được trở về quê hương ở Trà Ôn, Cầu Kè trấn thủ. Trong thời gian trấn giữ ở địa phương, ông có công giúp dân vùng Trà Ôn, Mang Thít khai khẩn đất hoang, thành lập xóm làng.

Năm 1819, ông được Thoại Ngọc Hầu phân công đốc thúc dân phu đào kênh Vĩnh Tế. Do lao tâm, lao lực, ông bị bệnh mất đầu năm Canh Thìn (1820). Triều đình cử người đến ban cấp, điếu phúng. Ông được truy tặng Tiền Quân Thống Chế, được tống táng theo nghi lễ. Sau đó triều đình còn cấp mộ phu quét dọn mồ mả, từ đường. Theo Đại Nam liệt truyện, Nguyễn Văn Tồn có một người con tên Nguyễn Văn Vỵ, làm Vệ úy ở đồn Tịnh Biên (Châu Đốc). Có người tố cáo Vỵ đã theo Lê Văn Khôi. Nhưng rồi Vỵ mất, Minh Mạng nghĩ tình cha nên bỏ qua, không truy cứu. Nhưng cũng vì thế mà hậu duệ của ông bị suy sụp, việc hương hỏa của ông không được triều đình quan tâm nữa.

Tương truyền, ông rất linh thiêng, thường hiện lên giúp đỡ dân làng, độ trì dân chúng vượt qua khó khăn, dịch bệnh. Ông được người dân địa phương xem là một vị Tiền hiền (người Hoa xem ông như ông Bổn ở địa phương), được thờ cúng dưới dạng “Báo hổ tư nguyên”. Đầu thế kỷ XX, dân địa phương nghĩ công đức, trùng tu miếu mộ và thành lập hội “ Mỹ Thanh” để lo việc hương hỏa ông. Từ đó đến nay lăng Thống Chế Điều Bát được trùng tu tôn tạo vào các năm 1937,1953, 1960, 1994 và gần đây nhất là năm 2005.

Kiến trúc

Lăng ông hiện nay được chia làm ba ngôi chính. Chính giữa là ngôi chính điện, nơi thờ ông và các danh nhân. Ngôi bên phải là nhà khói và bên trái là nhà võ ca. Tất cả các công trình kiến trúc đều làm bằng gỗ, lợp ngói, nền gạch, vách gạch. Chánh điện thờ vợ chồng Thống Chế Điều Bát và các danh nhân như: Tả Quân Lê Văn Duyệt, Bình Tây Tướng quân Trương Định, Bình Tây Phó tướng Nguyễn An (Phó tướng Trương Định, sau khi thất bại ở Gò Công, trở về tiếp tục nổi dậy và hi sinh Tại Trà Ôn), anh hùng Nguyễn Trung Trực…..Lăng tọa lạc trên một khu đất rộng khoảng 8.000 m², xung quanh có nhiều cây xanh che bóng mát. Lăng mộ ông được xây dựng hết sức trang nghiêm và cổ kính. Bên ngoài là một cổng tam quan cao lớn, được trang trí rực rỡ và nhiều câu đối trải dài từ cột này đến cột khác. Trên mái nóc cổng có tượng lưỡng long tranh châu. Từ cổng tam quan đi vào khoảng 10 mét sẽ gặp một cổng nữa. Phía sau cổng này là một khoảng sân khá rộng, được tráng xi măng sạch sẽ, xung quanh có nhiều hoa kiểng. Nối liền với khoảng sân rộng này là lăng ông. Phía trước lăng có một bức bình phong được trang trí hình hoa sen, điểm nhiều màu sắc và những họa tiết rất trang nhã. Bức bình phong có tác dụng ngăn chặn mọi thứ ô uế, cũng như tránh cho việc nhìn trực diện từ ngoài vào lăng. Sau bức bình phong là phòng khách sạch sẽ, thoáng mát để du khách nghỉ chân.

Phần mộ Thống Chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn và phu nhân làm theo kiểu song táng, nằm phía sau lăng. Xung quanh mộ có tường hoa, có bình phong, trụ liễu,… trang trí hình lá, giao long và có cặp kỳ lân đứng hầu. Trên rặng liễu có câu đối ngắn đã thể hiện được đức độ người đã mất:

華夷共仰慕

閩廣同知恩

Hoa di cộng ngưỡng

Mân Quảng đồng tri ân

Dịch nghĩa:

Người Hoa, người Khmer đồng ngưỡng mộ

Người Phúc Kiến, người Quảng Đông đều nhớ ơn

Lễ hội

Hàng năm, tại lăng Thống Chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn có các ngày lễ:

– Giỗ Tiền Quân phu nhân: 16 và 17 tháng hai âm lịch.

– Giỗ Phó Soái Nguyễn An, giỗ Tiền Hiền và Hậu Hiền: 20 tháng 12.

Quan trọng nhất là ngày giỗ quan Thống Chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn vào ngày mồng ba và mồng bốn tháng giêng âm lịch. Trong các ngày này, hàng ngàn người Việt, Hoa, Khmer ở vùng Trà Ôn, Cầu Kè, và các vùng khác của Trà Vinh, Sóc Trăng… kéo về tham dự. Lễ giỗ quan Thống Chế mang ý nghĩa là lễ cầu phước vào những ngày đầu xuân. Ngoài ra, người dân đến lễ bái còn bày tỏ tấm lòng tri ân, uống nước nhớ nguồn. Do đó, tuy là lễ giỗ nhưng cũng có đầy đủ nghi tiết: Túc Yết, Chánh Tế, đế Tiền Hiền, Hậu Hiền, xây chầu, Đại BộI và Hát Bội. Vào dịp này, người Hoa thường tổ chức múa lân, người Khmer trình diễn nhạc ngũ âm hoặc múa hát theo phong cách của họ.