Đình Tây Hạ [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Đình Tây Hạ là một công trình tín ngưỡng cổ kính thuộc thôn Tây Hạ, xã Bàn Giản, Huyện Lập Thạch, Tỉnh Vĩnh Phúc, đã được nhà nước xếp hạng Di tích cấp Quốc gia vào ngày 21 tháng 01 năm 1992.

Tổng quan

Đình Tây Hạ thờ Định Xá Đại Vương – một nhân vật thời Hùng Duệ Vương, được phong làm “Bản cảnh Thành hoàng” của làng Tây Hạ.

Đình Tây Hạ được cho là xây dựng trước đời Cảnh Hưng thứ 15 (1754) hoặc muộn nhất cũng vào đầu thế kỷ thứ 17. Đình Tây Hạ được xây dựng và đã trải qua 3 lần tu sửa lớn vào các năm 1754, 1860 và 1868, do đó kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc của đình cũng mang dấu ấn của ba thời kỳ khác nhau, nhưng có tính kế thừa, tạo nên một tổng thể quy mô và thống nhất.

Ngày nay, đình Tây Hạ còn lưu giữ được những cột, vì kèo chạm trổ điêu khắc từ lúc lập đình như: đầu dư phía ngoài cột ở bên giữa gian trái, xà ngang phía dưới của thượng điện… Tất cả các bộ phận này đều có màu gỗ cũ nhất đình với kỹ thuật tinh vi, còn lại đa số các bức chạm khắc và di vật bằng gỗ chủ yếu mang yếu tố nghệ thuật thời Hậu Lê ở giai đoạn cuối.

Hiện trạng

Kiến trúc đình Tây Hạ hiện nay có kiểu chữ “Đinh”, tọa lạc ở đầu làng Tây Hạ. Cổng đình được tạo dựng với hai cột đồng trụ và hai cánh phượng hai bên; bên trên có xây đắp thành hình lồng đèn. Qua cổng đình là sân đình rộng thoáng.

Đình Tây Hạ là một ngôi đình cổ mang phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Hậu Lê, với các đầu đao cong vút, mái lợp ngói mũi hài, trên các góc, các đầu dư đều chạm trổ hoa lá, vân mây đường nét uyển chuyển đẹp mắt.

Điểm nổi bật nhất về nghệ thuật trang trí và điêu khắc của ngôi đình là chính điện có bộ cửa võng. Bộ cửa võng chia làm ba lớp. Trên cùng của cửa võng là bức chạm điêu khắc gỗ mặt hổ phù miệng ngậm chữ thọ với kỹ thuật chạm trổ tinh vi. Đến phía dưới chính điện có treo bức hoành phi sơn son thếp vàng có khắc 4 chữ đại tự “lộc thọ phú quý”. Nội dung bức chạm là các đề tài tiên rồng và bông lúa. Trên các cột trụ có khắc chạm một con rồng ở tư thế bò từ trên xuống, uốn vòng quanh cột trụ theo chiều thẳng đứng, trên đỉnh đầu rồng chạm khắc một tiên ông ở cột trụ bên phải và chạm tiên nữ ở cột trụ phía trong. Bộ cửa võng ở đình Tây Hạ là biểu tượng tín ngưỡng cổ truyền của tiên và rồng hợp nhất thành một chỉnh thể cộng đồng người Việt cổ ở thời đại Văn Lang hay đây cũng là cách để giải thích về nòi giống con rồng cháu tiên của người Việt cổ. Bộ cửa võng vừa mang ý nghĩa sâu sắc, vừa có hình thức kỹ thuật tuyệt mỹ. Bên cạnh bộ cửa võng, phía ngoài thượng điện còn chạm khắc nhiều hình tượng như đôi rồng ở trên thanh xà, cụm hoa lá trên các vì kèo, hay một con long mã; tất cả các bức chạm này đều mang tính nghệ thuật của triều Nguyễn.

Phía trong là hậu cung linh thiêng của ngôi đình. Ở đây cũng có những chạm khắc độc đáo như ở ban tiền của hậu cung khắc bộ lưỡng long chầu nguyệt (nghệ thuật thời Nguyễn). Ở hai bên góc chạm hai con nghê mang tính nghệ thuật vào thời Hậu Lê. Bộ cửa cũng được chạm khắc hình tượng lưỡng long chầu nhật và lưỡng long chầu nguyệt được chạm trên nền hoa lá. Nơi đây đặt bộ long ngai – bài vị được đục chạm tinh vi, sơn son thếp vàng. Trên bài vị có ghi dòng chữ vàng: “Đức vua thông minh chính trực / Định Xá uy linh đại vương”. Ở các gian còn lại của ngôi đình cũng được chạm khắc các cụm hoa lá tinh tế.

Đình Tây Hạ có 91 hiện vật bằng gỗ, đồng, gốm sứ, da, vải và giấy được bảo lưu. Các hiện vật này đều làm vào triều Nguyễn và trong thời gian gần đây.

Với lối kiến trúc nghệ thuật thời Hậu Lê và thời Nguyễn, lại thờ Định Xá đại vương là tướng thời vua Hùng cùng những giá trị về khoa học và nghệ thuật nên đình Tây Hạ là nơi cho những ai muốn tìm hiểu và nghiên cứu về lịch sử, về văn hóa cổ truyền, về kiến trúc cổ, nghệ thuật điêu khắc gỗ ở thế kỷ thứ 17, 18 và 19.