Đình Tân Hoa – Đình Cái Đôi [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Đình Tân Hoa – Đình Cái Đôi tọa lạc tại ấp Tân Hưng, xã Tân Hoà, Thành phố Vĩnh Long, Tỉnh Vĩnh Long. Đình nằm bên bờ sông Tiền, đối diện với vàm rạch Cái Đôi, nên dân thường gọi là đình Cái Đôi. Đình Tân Hoà là một công trình kiến trúc mang tính nghệ thuật minh chứng cho một giai đoạn lịch sử khá dài từ khi khai hoang lập ấp cho đến ngày nay. Đình đã được công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia năm 1998.

Tương truyền khoảng giữa thế kỷ XVIII ông Nguyễn Tự Tôn – một quan chức đồn điền – đứng ra chiêu mộ dân nghèo thành lập một thôn nằm cạnh sông Tiền. Đình Tân Hoa được lập ngay sau khi việc thành lập thôn hoàn thành. Hiện nay, chưa rõ đình được tạo lập từ năm nào. Nhưng dựa vào tấm biển hiệu hiệu cổ khắc ba chữ Tân Hoa Đình – 新華亭 theo lối triện làm trong năm Mậu Ngọ (1798) thì có thể xác định đình Tân Hoa được xây dựng trước thời điểm này.

Sau khi ông Nguyễn Tự Tôn mất, con ông là Nguyễn Văn Niệm cùng dân làng tiếp tục khai khẩn đất hoang và đến đời cháu là Nguyễn Văn Bửu đất đai đã phì nhiêu, làng xóm giàu có no đủ. Ông Nguyễn Văn Bửu đã vận động dân làng trùng tu tôn tạo đình Tân Hoa. Do những công lao đặc biệt ấy triều đình đã tặng ông Nguyễn Văn Bửu hàm Bá Hộ, khi mất được dân làng tôn Hậu Hiền. Còn ông của ông là Nguyễn Tự Tôn cũng được tôn Tiền Hiền. Cả hai được tòng tự bên cạnh thần Thành Hoàng Bổn Cảnh.

Vào khoảng đời Thiệu Trị (1841 – 1847) tên làng Tân Hoa do trùng tên húy bà Hoàng Thái hậu Hồ Thị Hoa (vợ vua Minh Mạng, mẹ vua Thiệu Trị) nên bị đổi thành Tân Hoá. Ngày 29 tháng 11 năm Tự Đức thứ năm (08-01-1853), đình Tân Hoá được sắc phong Bổn cảnh Thành Hoàng chi thần. Năm 1862, sau khi quân Pháp đánh thành Vĩnh Long, sắc thần Tân Hoá đã bị thiêu hủy. Sau khi Hiệp ước Nhâm Tuất được ký kết, tỉnh Vĩnh Long được trả lại cho triều đình Huế, triều đình đã sai Bộ Lễ đã tái cấp cho làng Tân Hoá một bản sao sắc thần này. Bản sao thần sắc là một tờ giấy trắng, loại giấy lệnh, viết nguyên văn đạo sắc thần dưới có dòng chữ “Lễ Bộ cung lục, Tân Hóa xã tuân chiếu phụng tự – 禮部供錄， 新化社遵詔奉祀”. Bên dưới chỉ đóng dấu “Lễ Bộ chi ấn – 禮部之印”, không giống các đạo sắc thần thường thấy.

Đầu thời Pháp thuộc, làng Tân Hóa nhập với làng Tân Hội, Tân Nhơn, lấy tên mới là Tân Hoà. Do đó vào năm Canh Tuất (1910) đình Tân Hoá được trùng tu và lấy tên là “Tân Hoà linh miếu – 新和霛廟”. Ngôi đình này gồm có sáu nóc làm theo kiểu xếp đọi, mang dáng dấp chung đình làng Nam bộ nhưng cũng có những nét riêng. Chánh điện là một ngôi nhà tứ trụ, được nới rộng ra bốn phía bằng kèo đấm và tám kèo quyết. Các ngôi nhà khác như võ ca, võ quy, hậu điện… đều làm theo kiểu ba gian hai chái. Nền đình xây bằng đá chẻ (sau này người ta cho xây tường gạch vây quanh). Mái đình được lợp bằng ngói âm dương, nối liền nhau bằng hệ thống máng xối. Các bờ nóc, bờ mái được xây cao và gắn nhiều hình trang trí bằng sành như: lưỡng long tranh châu, ngư hóa long, phượng hàm thư, Bát Tiên… Trang trí nội thất của đình có nhiều chi tiết độc đáo, đặc biệt là những hình gốm Cây Mai sản xuất tại Chợ Lớn vào những năm đầu thế kỷ XX. Bộ giàn trò bằng gỗ quý, cột đình to, một người ôm không xuể. Hệ thống cột, kèo được chạm khắc rất công phu như: bốn cây kèo đùi ếch võ đậu được đục đẽo thành hình những con rồng, thân kèo là thân rồng, những lá dung đỡ cây đòn tay cuối tầng mái biến thành những đầu rồng. Có thể nói đây là nét lạ về kỹ thuật, đẹp về thẩm mỹ mà khả năng chịu lực không hề suy giảm.

Năm 2008, do bờ sông Tiền bị sạt lở, chính quyền địa phương đã di dời ngôi đình vào vị trí mới, cách địa điểm cũ khoảng 1 km. Công trình được khánh thành vào ngày 21-07-2009, với kinh phí gần 6 tỷ đồng. Ngôi đình mới có hình dáng kiến trúc như cũ: phần nội thất giữ nguyên, chỉ xây thêm cổng, tường rào, sân hè, nhà trù và hệ thống điện chiếu sáng.

Lễ hội

– Thượng Điền vào ngày 11 – 12 tháng 9 âm lịch.

– Hạ Điền vào ngày 11 – 13 tháng 3 âm lịch: là lễ hội lớn nhất trong năm.