Đình Đền Lương Nham – Đền Trắng [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Cách trung tâm Thành phố Yên Bái 4km, đình Lương Nham còn có tên khác là đình Trắng, thuộc phường Yên Thịnh, thành phố Yên Bái, Tỉnh Yên Bái. Ngôi đình cổ kính này đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2007.

Nguồn gốc

Theo như các cụ cao niên kể lại thì đình Lương Nham trước kia đặt ở khu Đồng Ngật, làng Lương Nham, tổng Bách Lẫm, Huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. Địa điểm này giáp với đất của xã Phú Thịnh (Huyện Yên Bình hiện nay), cách vị trí hiện nay khoảng 2km về phía đông nam. Đình xưa đặt ở một gò đồi, nổi lên giữa cánh đồng, ban đầu lợp lá cọ, về sau lợp ngói tây và đã nhiều lần sửa sang lại.

Đình khi xưa được xem là đình cả và là nơi thờ cúng chung của toàn vùng. Khi hai xã Lương Nham và Phú Thịnh mâu thuẫn, người dân Lương Nham sợ người Phú Thịnh chiếm đình làm nơi thờ cúng riêng, nên người dân Lương Nham chuyển đình về vị trí hiện nay.

Thần chủ

Theo thần sắc còn lưu giữ, đình Lương Nham là nơi thờ 8 vị đại vương làm Thành hoàng: Đột Ngột Cao Sơn thánh vương, Cao Sơn Nông Cả thánh vương, Cao Sơn Bảo Hưng thánh vương, Thạch Linh đại vương, Thổ Lệnh đại vương, Hồng Dũng đại vương, Thái tử Nguyễn Công Rước và công chúa Quế Hoa.

Thần tích của đình chép rằng: Hùng Nghị vương đời thứ 17, Thánh vương nhân một ngày nhàn rỗi, tuần du vùng núi Tam Đảo, gặp được một tiên nữ tên là: Quế Hoa Xuân Dung. Thánh vương đưa nàng về kinh thành và lập nàng làm người đứng đầu cung phi trong hậu cung. Một đêm vào ngày mùng 2 tháng 2 năm Quý Hợi, tiên nữ mộng thấy thần đưa cho 2 quả đào, từ đó nàng mang thai. Tới ngày 10/2 năm Giáp Tý nàng sinh một đứa trẻ diện mạo phi thường, hình dung quý phái, thiên chất kỳ dị, vẻ đẹp hơn người cho nên đặt tên là Thạch Linh. Sau đó 4 năm, vào ngày 11/8 năm Đinh Mão, nàng lại sinh ra một người con diện mạo đẹp đẽ, đặt tên là Thổ Lệnh. Hai người con đến tuổi trưởng thành, tài kiêm văn võ, thông tuệ trực đoán cao minh.

Thời bấy giờ, trong nước có loạn, nhà vua bàn luận với văn võ bá quan cùng nhất trí cử hai ông đánh giặc. Triều đình phong tước cho hai ông là Lạc Tướng, Bồ Chính, lãnh 5 vạn quân đi giao chiến. Hai ông chiến thắng trở về. Hoàng đế rất vui mừng, giao quyền cho hai ông coi giữ các trang ấp thuộc châu Quy Hóa. Hai ông coi giữ châu Quy Hóa trong thời gian 7 năm, các trang ấp đều bình yên, thanh tĩnh. Đến ngày 11/11 năm Giáp Ngọ, hai ông không bệnh tật gì mà qua đời. Quân sĩ dâng sớ lên triều đình, rồi đưa di hài về thang mộc ấp, thuộc kinh thành Phong Châu để mai táng.

Đến ngày mùng 10 tháng Giêng năm Bính Thân, Vua Hùng hội triều, luận công thưởng tước, tri điện bộ Lễ nhận sắc phong thần đưa về tới trang Lương Nham, động Bách Lẫm, châu Quy Hóa phụng thờ các vị.

Thần tích kể tiếp: vào thời 18 đời Hùng Vương truyền đến đời Hùng Duệ Vương, ở đạo Sơn Nam thượng (vùng Hưng Yên, Hà Nam và một phần Hà Nội ngày nay), có 1 người tên là Phúc, vợ là Nguyễn Thị Thanh sinh được mọt người con trai vào giờ Dần, ngày 10 tháng Giêng năm Nhâm Ngọ, người con có dung mạo khác thường, đặt tên là Hồng Dũng. Lớn lên Hồng Dũng là chàng trai văn võ toàn tài. Vào thời gian này, Thục Phán tiến đánh nước ta, Tướng công Hồng Dũng tâu với nhà vua xin đi trấn giữ tại địa đầu khu Đồng Ngật, trang Lương Nham, châu Quy Hóa, trấn Hưng Hóa – Sơn Tây. Quân giặc thua chạy tan tác. Khi ông mất, người dân khu Đồng Ngật, trang Lương Nham tự nguyện dựng miếu thờ phụng tướng công.

Thần tích còn ghi chép về 1 vị Âm thần và 1 vị Dương thần dưới triều Hậu Lý, đời vua Lý Trung Tông như sau: vào thời gian này nhà Tống xâm lược nước ta, tướng công Nguyễn Công Rước xin cầm quân đi bảo vệ biên thùy ở khu Đồng Ngật, trang Lương Nham, châu Quy Hóa, trấn Hưng Hóa – Sơn Tây. Tới đây, đêm nằm mộng thấy một tiên cung phụng chiếu mệnh của Thiên đình, tự xưng là hậu duệ của Hùng Vương, tự nguyện âm phù giúp tướng công trừ giặc. Từ đấy, tướng công giao chiến trận nào chiến thắng trận đó. Khi ông mất, nhân dân khu Đồng Ngật, trang Lương Nham phụng thờ 1 vị Dương thần, 1 vị Âm thần là Thái tử Nguyễn Công Rước và Quế Hoa liệt nữ trinh thục công chúa.

Di tích

Đình Lương Nham có tổng diện tích quy hoạch là 25.424,6m², gồm 3 gian bố cục theo hình chữ “Nhất”, mặt quay theo hướng nam, bao bọc xung quanh đình là vườn đình rộng rãi. Cung thờ được thiết lập ở gian trong cùng hướng mặt ra cửa chính. Ban thờ được phân cấp tam tòa, tòa trên cùng thờ 3 vị Thánh vương là: Đột Ngột Cao Sơn Thánh vương, Cao Sơn Bảo Hưng Thánh vương, Cao Sơn Nông Cả Thánh vương. Tòa giữa thờ tam vị đại vương: Thạch Linh đại vương, Thổ Lệnh đại vương, Hồng Dũng đại vương. Tòa dưới cùng thờ Thái tử Nguyễn Công Rước và công chúa Quế Hoa. Ngoài ra, ở phía bên phải hậu cung thờ Đức Thánh Trần và bên dưới toà thứ 3 là bát Hương Sơn Thần.

Trong đình hiện nay không còn ngai của các vị Thành hoàng cũng như những đồ thờ cúng khác, chỉ còn lại 1 ống đựng sắc phong, 1 bệ ngai và 1 bát hương đồng. Đình Lương Nham hiện còn lưu lại nguồn văn tự khá đầy đủ với 3 sắc phong, bản thần tích thần sắc. Đây là nguồn tư liệu rất có giá trị.

Lễ hội

Đình Lương Nham có rất nhiều lễ hội phong phú gắn với thần sắc thần tích của các vị Thành hoàng được thờ trong đình. Trong một năm, đình Lương Nham có đến 10 kỳ lệ:

– Ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch là ngày lễ 5 vị đại vương: Đột Ngột Cao Sơn thánh vương, Cao Sơn Nông Cả thánh vương, Cao Sơn Bảo Hưng thánh vương, Thạch Linh thần đại vương, Thổ Lệnh thần đại vương; đây cũng là dịp lễ ngày sinh của Hồng Dũng đại vương, được tổ chức trong 3 ngày.

– Ngày mùng 9 và mùng 10 tháng 2 âm lịch: ngày sinh Thạch Linh thần đại vương.

– Ngày mùng 10 tháng 5 âm lịch: ngày mất của Hồng Dũng đại vương.

– Ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch là ngày tế hội đồng 5 vị đại vương: Đột Ngột Cao Sơn thánh vương, Cao Sơn Nông Cả thánh vương, Cao Sơn Bảo Hưng thánh vương, Thạch Linh thần đại vương, Thổ Lệnh thần đại vương.

– Ngày mùng 10 tháng 8 âm lịch: ngày lễ Thánh Mẫu (công chúa Quế Hoa).

– Ngày mùng 10 và 11 tháng 8 âm lịch: ngày sinh Thổ Lệnh thần đại vương.

– Ngày mùng 8 đến ngày 11 tháng 11 âm lịch: ngày hóa nhật của 5 vị đại vương.

– Ngày mùng 10 tháng 11 âm lịch: ngày tế hội đồng Thái tử Nguyễn Công Rước và công chúa Quế Hoa, được tổ chức trong 5 ngày.

– Ngày 11 tháng Chạp âm lịch: làm lễ thay mũ, áo, thay chiếu cho 5 vị đại vương.

Cùng với những kỳ lễ tế là phần hội với nhiều hoạt động văn nghệ, các trò chơi dân gian vui nhộn, thu hút đông đảo nhân dân địa phương cùng khách thập phương tham dự, đây cũng là sợi dây gắn kết các thế hệ với những giá trị văn hoá truyền thống lâu đời của ông cha.