Đền Tuần Quán [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Tuần Quán là tên gọi của một ngôi đền cổ từ thế kỷ 15 thời nhà Lê, đền toạ lạc tại bờ phải cửa ngòi Tuần Quán chảy ra tả ngạn sông Hồng, thuộc tổng Bách Lẫm, Huyện Trấn Yên, tỉnh Hưng Hoá (nay thuộc phường Yên Ninh, Thành phố Yên Bái).

Lịch sử

Trước năm 1990, hậu cung Đền Tuần Quán (đền thần Diệp phu nhân Bách Lẫm) thờ mẫu Liễu Hạnh và bà Quỳnh, bà Quế. Bên hữu thờ Lẫm Sơn Công chúa Khâm Sai (Bà Lớn Tuần); tả cung thờ Bà Đông (Đông Cuông Công chúa); cung trung thờ Tam Phủ (Thượng Thiên, Thượng Ngà, Thuỷ Cung). Cung ngoài, ở giữa thờ ngũ vị Tôn ông; bên phải bày tượng ông Hoàng Sáu, bên trên treo hoành phi “Đức Hợp Vô Cương”; bên trái đặt tượng ông Hoàng Mười với bức “Vạn Cổ Anh Phong”.

Lẫm Sơn Công Chúa Khâm Sai nguyên là trưởng nữ Tri phủ Quy Hoá Nguyễn Công, được triều vua Khải Định phong tặng Trung Đảng Thần và giao sứ mệnh trấn giữ cả vùng Bảo Hà (Lào Cai), lúc đầu bà được thờ ở miếu Văn Phú, sau được tôn vinh tại đền Tuần Quán.

Trong ngũ vị Tôn Ông có ông Lớn Tuần Chanh, sinh thời làm Đốc Tuần ở Tuần Quán có công dẹp yên giặc giã, bảo vệ nhân dân Bách Lẫm.

Từ năm 1990, đền Tuần Quán thờ thêm Đại vương Trần Hưng Đạo, ông Hoàng Bảy và các Cô, Cậu Sơn Trang.

Đền Tuần Quán là địa danh gắn liền với lịch sử Yên Bái, năm 1721 nhà Lê đặt Quán Tuần. Trong “Kiến văn tiểu lục” của Lê Quý Đôn (năm 1777) có ghi địa danh Tuần Quán làm mốc để tính các lộ đường xuôi ngược. Các triều đại phong kiến như hậu Lê, triều Nguyễn đều có sắc phong của Vua cho đền.

Năm Thành Thái Nguyên niên (ngày 18/11/1888), Phu nhân Quế Anh có công “bảo vệ tổ quốc che chở nhân dân”, thờ ở xã Bách Lẫm huyện Trấn Yên – Hưng Hoá được phong ” Nhàn Uyển Dực Bảo Trung Hưng Chi Thần”. Còn Phu nhân Quỳnh Anh có công “bảo vệ Tổ quốc che chở nhân dân” thờ ở xã Bách Lẫm huyện Trấn Yên – Hưng Hoá được phong ” Nhần Uyển Dực Bảo Trung Hưng Chi Thần”.Năm Lê Cảnh Hưng thứ 44 (ngày 26/7/1784), Thánh Mẫu Quán Tuần được gia phong “Đức chúa Quốc Mẫu”, “Hoàng Ân Phương Dung”; là phong sắc đầu tiên ban cấp cho nhân dân xã Bạch Bẩm (sau đổi thành Bách Lẫm) huyện Trấn Yên, phủ Quy Hoá, Trấn Hưng Hoá được treo trước phụng thờ Mẫu và chăm nom linh từ.

Năm Khải Định thứ 2 (ngày 18/3/1917), Mẫu Liễu Hạnh “có công bảo vệ Tổ quốc che chở nhân dân” thờ ở xã Bách Lẫm huyện Trấn Yên, Tỉnh Yên Bái được phong “Thượng Đẳng Thần”.

Năm Khải Định thứ 9 (ngày 25/7/1924) tiếp phong “Thượng Đẳng Thần “cho Mẫu Liễu và cùng gia tặng cấp ” Thượng Đẳng Thần ” cho hai nữ thần Quỳnh, Quế.

Năm 1930, nghĩa quân của Việt Nam Quốc dân đảng do Nguyễn Thái Học lãnh đạo đã trú quân tại đền trước khi tiến hành cuộc khởi nghĩa rạng sáng ngày 10/2.

Theo sách Hưng Hoá Phong Thổ Lục triều Lê và Đại Nam Nhất thống chí triều Nguyễn thì đền Tuần Quán có tên gọi “Đền thần Diệp Phu Nhân Bách Lẫm”. Trong sắc phong được gọi là “Đền Quốc Mẫu Thánh ân Bách Lẫm”. Trước thế kỷ 19, người dân thường gọi “Miếu Quán Tuần”, từ cuối thế kỷ 19 đến nay, đền thường được gọi là đền Tuần Quán.

Năm 2005, đền được tỉnh Yên Bái công nhận là di tích lịch sử văn hoá.

Đặc điểm

Đền Tuần Quán quay lưng vào dãy gò bát úp cao trung bình 30m – 50m, đền được ngăn với dãy đồi bao quanh bằng tuyến đường sắt Yên Bái – Hà Nội , phía Đông đền là ngòi Tuần Quán, trước cửa đền có sông Hồng chảy qua.

Ban đầu, miếu Quán Tuần (đền Tuần Quán) toạ lạc dưới chân gò mả Tây (phía trong đường sắt Yên Bái – Hà Nội hiện nay), sau đó, trưởng nữ của vị Tri phủ Quy Hoá Nguyễn Công đã di dời miếu xuống Văn Phú (dưới cầu Tuần Quán) để lấy đất dựng trấn lỵ Hưng Hoá, lúc đó miếu được lợp tranh.

Giữa thế kỷ 19, tướng Cờ đen Lưu Vĩnh Phúc cho rước tượng Mẫu từ Văn Phú lên gần địa điểm cũ ở gò mả Tây và dựng lại miếu. Tương truyền, khi chiếm xong thành Sơn Tây, quân Pháp cho ca nô ngược Sông Thao thám thính. Lúc ấy, Lưu Vĩnh Phúc đang đóng quân ở Quán Tuần nằm mơ thấy “Mẫu Tuần” đánh thức ông dậy chặn giặc. Để trả ơn, tướng Lưu Vĩnh Phúc cho xây miếu to đẹp hơn.

Năm 1900, tỉnh Yên Bái thành lập, năm 1910 đường sắt Hà Nội – Yên Bái khai thông, miếu Tuần Quán trở thành đền, thu hút đông đảo khách thập phương tới chiêm bái. Một thương gia cùng các ông Quản Nhiên làm cung ngoài (cung Công Đồng). Sau đó, đền được chuyển xuống cửa ngòi Tuần Quán và xây thêm gian Công Đồng.

Trong 2 năm Giáp Dần và Ất Mão (1914, 1915), người dân xã Bách Lẫm đã xây thêm cung thượng (tức hậu cung).

Năm Kỷ Tỵ (1929), hội Mộc Ân và người dân Bách Lẫm xây lại toàn bộ bên ngoài đền, đắp cột trụ và tượng ông Thiện, ông Ác.

Năm Tân Tỵ (1941), đền được sửa cổng và sân.

Năm Nhâm Ngọ (1942), đền xây thêm nhà oản gạch.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, nhà oản của đền bị máy bay bắn cháy.

Năm 1965, máy bay Mỹ đã phá huỷ ngôi đền, ngôi đền hiện tại được xây dựng lại trên nền cũ.

Năm 1992, người dân địa phương đã khôi phục đền.

Đền Tuần Quán tổ chức lễ Thượng Nguyên vào ngày 15/1, ngày 3/3, chính tiệc còn gọi là hội Mẹ, rước kiệu Mẫu từ Tuần Quán lên đền Vọng Tuần, đền Vọng Đông. Trong buổi lễ thường tổ chức nhiều trò chơi như: cờ tướng, kéo co, bơi chải, đánh vật, kéo chữ, làm bánh dày, hát chầu văn, hát chèo. Ngày 15/5, đền tổ chức lế giỗ quan lớn Tuần Chanh, ngoài ra, còn có tiệc Đức Thánh Trần (tiệc Cha) vào ngày 20/8 và lễ tất niên ngày 25/12.

Đền Tuần Quán cách ga Yên Bái 3 km về phía Nam, du khách muốn đến đền Tuần Quán có thể đi theo tuyến đường bộ dài 2,5 km nối từ ngã ba bến xe khách Yên Bái, song song với sông Hồng là đường sắt Yên Bái – Hà Nội phía sau đền. Ngoài ra, du khách có thể đi theo tuyến đường thuỷ từ bến đò bến xe khách Yên Bái và bến đò chùa Bách Lẫm xuống cửa đền dài trên 2 km.