Đền Thờ Đô Thống Lê Phụng Hiểu (Bắc Ninh) [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Đền Thờ Đô Thống Lê Phụng Hiểu – Bắc Ninh thuộc khu Hòa Đình, phường Võ Cường, Thành phố Bắc Ninh, vốn được khởi dựng từ lâu đời, nhưng được trùng tu tôn tạo vào những năm gần đây. Đền còn bảo lưu được nhiều tài liệu cổ vật quý giá phản ánh về người được thờ, đặc biệt là hai bia đá có tên “Phả lục tam vị thánh” niên đại Thành Thái 13 (1901) và bia có tên “Sự tích bi ký” niên đại Tự Đức 33 (1880), nội dung ghi chép về người được thờ là Đô Thống Lê Phụng Hiểu và hai danh triều Lý.

Căn cứ vào thư tịch cổ có thể tóm tắt lai lịch và công trạng của Đô Thống Lê Phụng Hiểu như sau:

Lê Phụng Hiểu sinh ngày 8 tháng Giêng năm Nhâm Ngọ (982) tại làng Băng Sơn, Huyện Hoằng Hóa, Tỉnh Thanh Hóa. Ngay từ thuở nhỏ, ông rất yêu thích ham mê các môn võ thuật như: đấu quyền, múa kiếm, ném đao. Ông lớn lên là người khoẻ mạnh, võ nghệ hơn người. Vua Lý Thái Tổ nghe được tin này, đã cho người vời ông vào kinh đô Thăng Long và thăng đến chức Vũ Vệ Tướng Quân.

Năm 1028, Lý Thái Tổ mất, triều đình thực hiện di huấn của vua là phò Thái tử Phật Mã lên ngôi (tức vua Lý Thái Tông). Nhưng ba vương là Đông Chinh Vương, Dực Thánh Vương và Vũ Đức Vương, đã kéo quân của phủ mình vào bao vây cấm thành Thăng Long để làm loạn (sử cũ gọi là loạn Tam Vương).

Thái Tử Phật Mã từ cửa Trương Phù vào đến điện Càn Nguyên biết là có biến, bèn sai người đóng hết các cửa điện, rồi bảo rằng: “Ta đối với anh em không phụ bạc, nay ba vương làm việc bất nghĩa như thế, quên di huấn của tiên đế muốn mưu chiếm ngôi báu, các ngươi nghĩ thế nào?”. Mọi người trong nội cung xin ra đánh một trận quyết được thua. Lê Phụng Hiểu một mình một ngựa xông thẳng đến cửa Quảng Phúc chém chết Vũ Đức Vương, quân của Đông Chinh Vương và Dực Thánh Vương sợ quá bỏ chạy. Dẹp xong loạn Tam Vương, ngôi vua được bảo vệ, vua Lý Thái Tông bèn phong cho Lê Phụng Hiểu chức “Đô Thống”.

Năm 1044, quân Chiêm Thành sang xâm lược nước ta, Đô Thống Lê Phụng Hiểu hộ giá nhà vua đi đánh giặc. Khi chiến thắng trở về, vua ban thưởng chức tước và bổng lộc cho ông. Nhưng ông chỉ xin trèo lên núi Băng Sơn ném con đao lớn ra xa và rơi xuống chỗ nào thì xin cho làm thực ấp đến đó. Vua bằng lòng, ông lên núi Băng Sơn quăng con đao ra xa hơn 10 dặm rơi xuống tận làng Đa Mi, được vua ban cho ruộng đất ấy làm “thực ấp” và từ đó có tục “Thác đao điền”.

Sau đó, ông còn nhiều lần cầm quân đi đánh giặc Chiêm Thành và đều chiến thắng mới trở về. Ông sống hết lòng trung thành với vua, biết điều gì có lợi cho dân cho nước đều bàn với vua. Ông thọ 77 tuổi, sau khi mất nhân dân nhiều nơi đã lập đền thờ.

Đền Hoà Đình từ lâu đời còn nổi tiếng trong dân gian với lễ hội truyền thống. Lệ xưa, hàng năm cứ đến mùng 6-2 (âm lịch) đền đình Hoà Đình lại được mở hội. Ngay từ mồng 5, dân làng tổ chức rước sắc phong từ điếm Trung Quân về đình và rước ngai kiệu từ đền sang đình để tế lễ. Đám rước sắc đầy đủ cờ kiệu, tàn lọng, siêu lọng, bát bửu, chiêng trống. Đến chiều ngày mùng 5 làm lễ “nhập tịch”. Trong những ngày lễ hội, sau phần lễ là phần hội với các trò chơi dân gian như: vật, đu cây, tuồng chèo, quan họ… Đặc biệt, sáng ngày mồng 6 có tục “vật thờ”: Làng chọn 2 cụ trong làng còn khoẻ đẹp, gia đình êm ấm để “vật thờ”, ngay sau đấy, thanh niên trong làng và các xới vật các nơi đến tham gia thi vật. Giải thưởng tuy không lớn lắm, nhưng những người thắng cuộc được coi là may mắn cả năm. Tục này có liên quan đến tín ngưỡng thờ Lê Phụng Hiểu là những người giỏi võ nghệ.

Đô Thống Lê Phụng Hiểu người có nhiều công lao với vương triều Lý. Tên tuổi và công trạng của ông không những được sử sách lưu danh, mà còn được dân gian truyền tụng. Kinh Bắc-Bắc Ninh từng là nơi ông lưu lạc thuở nhỏ và đóng quân đánh giặc, nên nhiều làng xã đã thờ ông làm Thành hoàng làng, tiêu biểu là đền Hòa Đình.