Đền Cửa Rào – Đền Vạn [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Đền Cửa Rào là tên gọi của đồng bào dân tộc Thái, còn người Kinh vẫn thường gọi ngôi đền này là Đền Vạn. Có ý kiến cho rằng đây là ngôi đền thờ Uy minh vương Lý Nhật Quang – người con trai thứ 8 của vua Lý Thái Tổ có công lớn trong việc khai phá đất Nghệ An.

Tương truyền ông bị thương và chết trong một trận đấu, máu của ông chảy đến đâu thì nơi đó nhân dân lập đền. Ở Nghệ An có hàng chục làng có đền thờ ông mà đền chính ở núi Quả Sơn (xã Bồi Sơn – Huyện Đô Lương), đền Cửa Rào cũng là một trong những ngôi đền ấy. Ý kiến khác lại cho rằng: Khu vực đền trước đây có giặc Xá đến hoành hành. Các dân tộc trong vùng đã thống nhất lại và đánh đuổi. Người thủ lĩnh của các anh em qua Cửa Rào, vì không biết bơi nên bị giặc giết. Nhân dân đã lập miếu thờ để thờ người thủ lĩnh ấy.

Còn tên gọi Đền Vạn vì sở dĩ trước đây Cửa Rào là nơi dừng chân giao lưu buôn bán trao đổi gạo muối của dân vạn chài Đô Lương, mỗi lần ra đi hay trở về họ thường trú ngụ tại đây và thắp hương cầu xin buôn thuận bán lời, họ còn rước chân hương từ Đền Quả Sơn lên đây để thờ.

Là một ngôi đền có từ lâu đời thăng trầm cùng với nhiều sự kiện quan trọng của đất nước nên đền Cửa Rào ngày nay so với thời xa xưa có rất nhiều thay đổi. Ông Đặng Xuân Diệu – nguyên là Phó ban Tuyên giáo cũ của Huyện Tương Dương, một người khá am hiểu về đền này có kể lại rằng: Trước đây khi ông còn nhỏ ông vẫn nhớ như in vào những ngày Tết, nhất là ngày Rằm Tháng Giêng đền thường tổ chức tế lễ rất to, năm nào cũng mổ trâu, bò hoặc lợn. Tham dự các buổi tế lễ ngoài người dân địa phương, các chức sắc của vùng còn có đông đảo người dân tộc Kinh. Đó thực sự là một ngày hội và kéo dài suốt cả tháng Giêng. Vào thời kì chống Pháp đền bị tàn phá nghiêm trọng, người dân đã tổ chức sòng bạc để lấy tiền phục dựng lại đền, sau đó người Pháp chuyển sòng bạc đi nơi khác xây lại đền. Có những năm đền lại là lớp học. Thời kì cải cách để chống mê tín dị đoan, đền bị phá gần hết, chỉ còn lại nền cũ, bức tường của nhà thượng điện, bia con hổ và một số hiện vật ít ỏi khác.

Nằm nơi giao nhau của hai con sông Nậm Nơn, Nậm Mộ nhưng đền Cửa Rào lại may mắn được toạ lạc trên một ngọn cồn khá bằng phẳng. Mấy năm nay tuy chưa có lễ hội chính thức nhưng năm nào người dân xã Xá Lượng cũng tổ chức các hoạt động vui chơi đón Xuân như thể thao, văn nghệ quần chúng, các trò chơi dân gian như ném còn, đánh đu, khắc luống…và được đông đảo nhân dân trong vùng đón nhận. Sang Xuân sẽ có một cây cầu mới khác bắc qua sông, đền Cửa Rào sẽ là nơi sinh hoạt văn hoá tâm linh lành mạnh, sẽ là nơi hội tụ của bà con bản trên mường dưới…