Chùa Hương Ấp [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Chùa Hương Ấp nằm ở xóm Định Thành, thôn Cổ Pháp, xã Tiên Phong, Huyện Phổ Yên, Tỉnh Thái Nguyên, là một trong những di tích gắn với thời thơ ấu của vua Lý Nam Đế.

Lịch sử

Kết quả cuộc Hội thảo khoa học: “Một số vấn đề về Vương triều Tiền Lý và quê hương của vua Lý Nam Đế” do Hội khoa học lịch sử Việt Nam phối hợp với Huyện ủy – HĐND – UBND huyện Phổ Yên tổ chức ngày 6/10/2012 tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), với 32 tham luận tại Hội thảo đã khẳng định vua Lý Nam Đế được sinh ra tại làng Cổ Pháp, châu Dã Năng, nay là thôn Cổ Pháp, xã Tiên Phong, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Chùa Hương Ấp là nơi Lý Bí đã được vị Pháp Tổ thiền sư đưa về làm con nuôi cửa Phật, từng được học tập, rèn luyện để hun đúc nên chí khí lớn, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống giặc Lương thắng lợi vào năm 544, sau này trở thành vị anh hùng dân tộc Lý Nam Đế.

Chùa Hương Ấp là ngôi chùa cổ có từ xa xưa. Chùa nằm trên đất làng Cổ Pháp, thời phong kiến (trước năm 1901) thuộc tổng Tiên Thù, Huyện Hiệp Hòa, phủ Bắc Hà, xứ Kinh Bắc. Đầu thế kỷ 20, thực dân Pháp cắt tổng Tiên Thù về huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Chùa Hương Ấp xưa được xây dựng về phía tây trên một ngọn đồi nhân dân thường gọi là núi Chùa. Trong chùa xưa có nhiều hoành phi, câu đối và nhiều đồ thờ tự.

Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1947), thực hiện tiêu thổ kháng chiến, chùa bị phá huỷ hoàn toàn, cây cối bị chặt trở thành bãi đất hoang, một số gia đình đặt mộ vào khu vực này. Hiện nay các ngôi mộ đã được di rời ra ngoài khu vực bảo vệ chùa Hương Ấp.

Di tích

Ngôi chùa Hương Ấp hiện nay do nhân dân địa phương công đức. Chùa được xây dựng trên nền cũ, có tường bằng đá ong, mái lợp ngói, gồm có 3 gian, 2 chái. Nhà tiền đường dài 11m, rộng 5,4m, nhà hậu cung dài 5m, rộng 3m, 4 góc mái có đầu đao cong vút. Phần nóc của chùa có đắp đôi rồng chầu mặt nguyệt trông rất bề thế, uy nghi. Đây là nơi thờ Phật, thờ Pháp Tổ thiền sư và vua Lý Nam Đế.

Bên phải chùa có ngôi nhà 3 gian là nơi thờ Mẫu. Bên trái có ngôi nhà 3 gian, dài 8m, rộng 5m, hậu cung dài 2,25m, rộng 2,1m thờ Pháp Tổ thiền sư và vua Lý Nam Đế. Phía dưới có ngôi nhà khánh tiết dùng để tiếp khách trong những ngày chùa có lễ hội.

Toàn bộ khu chùa hiện nay có tổng diện tích là 5.130,5m². Từ trên núi chùa nhìn về phía tây, trước mặt là khu đồng rộng, tương truyền là nơi xưa kia Lý Bí đã bí mật tập luyện quân sĩ tại đây (nên gọi là Đồng Tráng) trước khi diễn ra cuộc khởi nghĩa chống quân nhà Lương (thế kỷ thứ 6); phía bên phải khoảng 500m theo đường chim bay là 1 núi nhỏ có cây cối mọc là núi Cao Vương là những địa điểm liên quan đến cuộc đời hoạt động và thành danh của vua Lý Nam Đế.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử, ngôi chùa Hương Ấp lưu giữ được nhiều di vật quý giá: 1 bia đá “Bản giáp hậu bi ký” kích thước cao 90cm, rộng 60cm, dày 15cm dựng thời Nguyễn; 01 bia đá chữ đã mòn cao 70cm, rộng 45cm, dày 7cm dựng thời Nguyễn; 26 di vật cổ: 15 rìu đá có kích thước dài từ 12 – 15cm, rộng 10cm; thuộc thời đại đồ đá, 2 rìu đồng (1 rìu lưỡi xéo, 1 rùi lưỡi mai) kích thước dài 23cm, rộng 10cm thuộc thời đại đồ đồng và 5 đĩa sứ tráng men (men dạn có vẽ lam), 2 bình vôi cổ, 1 bát hương cổ men da lươn thuộc thời kỳ phong kiến (thế kỷ 15 – 19) và 1 nồi đồng nhỏ.

Cụm di tích lịch sử Chùa Hương Ấp có giá trị lịch sử là quê hương sinh ra anh hùng dân tộc Lý Nam Đế. Chùa Hương Ấp, nơi Lý Bí đã đi theo Pháp Tổ Thiền sư rèn đức, luyện tài hun đúc chí khí để sau này trở thành anh hùng dân tộc Lý Nam Đế dựng nên nhà nước độc lập lấy tên là Vạn Xuân.

Chùa Hương Ấp ngày nay được nhân dân và các ngành chức năng quan tâm, xây dựng cơ sở vật chất, mở lễ hội chùa thành một lễ hội tưởng niệm đức vua Lý Nam Đế, nơi tôn vinh vị anh hùng của dân tộc. Ngôi chùa là nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần của nhân dân ở địa phương, đồng thời cũng là địa điểm duy trì mối quan hệ giao lưu giữa nhân dân xã Tiên Phong với nhân dân làng Giang Xá (Hoài Đức, Hà Nội) trở thành nét đẹp văn hóa trong phong tục, tập quán tốt đẹp của nhân dân và là nơi nghiên cứu, tham quan, du lịch.