Chùa Cói [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Chùa Cói xưa kia nằm trên địa phận làng Cói, xã Hợp Thịnh, Huyện Tam Dương, nay thuộc phường Hội Hợp, Thành phố Vĩnh Yên, Tỉnh Vĩnh Phúc.

Lịch sử

Theo tư liệu của Bảo tàng Mỹ Thuật Việt Nam thì tam quan chùa cói được xây dựng cùng với CHùA CóI vào thế kỷ 13, sau khi dựng 2 cây tháp (do chiến tranh huỷ hoại, nay chỉ còn một), còn tháp Cói được xây dựng vào khoảng giữa thế kỷ 18. Sự ra đời của tháp Cói có liên quan tới cuộc khởi nghĩa của Quận Hẻo (Nguyễn Danh Phương, 1740 – 1751). Tương truyền, chỉ trong thời gian một đêm, Nguyễn Danh Phương cho quân xây xong tháp Cói và cả quán Tiên nhằm gây thanh thế và thu phục nhân tâm chống lại tập đoàn phong kiến Lê – Trịnh.

Đặc điểm

Chùa Cói được xây dựng từ thế kỷ 13, đến thế kỷ 18, Quận Hẻo (Nguyễn Danh Phương) xây thêm 2 toà tháp 7 tầng nữa. Nhờ đó, chùa Cói trở thành một tổng thể kiến trúc hoàn chỉnh, có giá trị nghệ thuật cao.

Năm 1939, chùa Cói được trường Viễn Đông Bác Cổ xếp hạng là di sản văn hoá có giá trị ở Đông Dương. Hiện nay, chùa Cói chỉ còn lại 1 cây tháp xây bằng gạch Bát Tràng với vôi vỏ sò trộn muối và mật.

Di tích chùa Cói là một tổ hợp đầy đủ của một Phật đường bao gồm: tam quan, chùa và tháp.

Chùa Cói nguyên gốc không còn nữa, nay chỉ còn lại nền móng cũ và mấy gian mới tu tạo vào những năm 90 của thế kỷ 20. Chùa Cói còn lưu giữ được 12 pho tượng cổ bằng gỗ lõi mít gồm: 3 pho tam thế Phật, bộ Di đà Tam Tôn (A Di đà, Quan thế âm và Đại thế chí Bồ tát), tượng A Nan Đà Tôn Giả và Phật Tổ Thích Ca thuyết pháp, tất cả đều bằng gỗ, sơn son thếp vàng, mang phong cách điêu khắc tượng tròn cuối thế kỷ 18.

Ngoài 12 pho tượng cổ, chùa Cói còn có một giếng đá cổ có tang hình vành khăn cao 50 cm, lưu dấu những viết thừng kéo nước mài trên đá sa thạch cùng các cột tam quan bằng đá xanh nguyên khối

Tam quan chùa Cói có kiến trúc gồm 3 gian nhỏ, gọn, có hệ thống chịu lực chính là 10 cột đá xanh nguyên khối được đẽo gọt công phu, đường kính 0,25 m, cao 2,0 m, có 3 hàng chân cột, trong đó 2 cột cái gian chính giữa sử dụng cột gỗ lim kéo dài vượt lên làm cột chung cho 2 vì nóc theo lối kiến trúc kiểu chồng rường, 4 góc mái là các đầu đao cong vút.

Trên 2 cột đá gian chính giữa được vát phẳng một mặt, lần lượt có ghi lạc khoản “Canh Tý, mạnh xuân, cát nhật”.

Trong Chùa Còn lưu đôi câu đối về cảnh đẹp và sự tích gốc của chùa:

“Quốc sắc thiên cung thiên hạ hữu

Anh linh thần nữ thế gian vô”

Tháp chùa Cói có 7 tầng, cao 7,70 m, nhỏ dần từ đế lên đỉnh, cứ mỗi tầng diện tích rút khoảng 20 cm, gạch xây tháp là gạch Bát Tràng, loại gạch bìa vuông, dày 3 cm, các viên gạch ở 4 góc tháp đều được tạo vát lên làm cho tháp có dáng cong thanh thoát nhẹ nhàng, vữa kết dính được chế từ vôi vỏ sò trộn mật mía, thân tháp được trát kín một lớp vữa bảo vệ.