Chùa Châu Long [Khám Phá Vẻ Đẹp]

Chùa toạ lạc trên một gò đất gọi là núi Châu Long ăn ra đến giữa Hồ Trúc Bạch, Huyện Vĩnh Thuận, nay ở số 44 phố Châu Long, phường Trúc Bạch, Quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Chùa đã có từ lâu đời, có tên chữ là Phúc Lâm tự, tương truyền do vua Trần Nhân Tông (1278 – 1293) cho dựng để công chúa đi tu.

Chùa Châu Long là cơ sở kiến trúc Phật giáo toạ lạc trên vùng đất cổ, gắn bó mật thiết với lịch sử tồn tại và phát triển của kinh thành Thăng Long. Vào thế kỷ thứ 19, chùa thuộc thôn Châu Long, tổng An Thành, huyện Vĩnh Thuận, phủ Hoài Đức. Chùa nằm trên gò đất cao trông ra Hồ Trúc Bạch. Chùa có hình chữ Đinh, phía trước là tiền đường, sau là hậu cung. Trong chùa có tám cửa võng được chạm trổ tinh vi hình long, ly, quy, phượng, hoa, lá, vân mây… cũng như nhiều hoành phi, câu đối và tượng Phật.

Chùa hiện có 5 gian tiền đường, 3 gian chuôi vồ, 8 bộ cửa võng chạm trổ thếp vàng, bộ tượng thờ gồm 23 pho tượng, bộ khám thờ, hoành phi, câu đối, chuông đồng đều có giá trị mỹ thuật cao. Đặc biệt hai tượng Văn Thù cưỡi sư tử xanh, tượng Phổ Hiền cưỡi voi trắng đều là những tượng đồng hiếm thấy. Tượng Văn Thù thể hiện theo hình thức ngồi co chân trái, chân phải thả xuống để trần, tay phải cầm chuỗi tràng hạt đặt úp lên đầu gối, tay trái giơ lên theo lối tả thực sống động. Ngực tượng đeo dây Anh Lạc, ức nịt hình lá sen, chiếc áo cà sa được khoác trên bờ vai để tà áo chảy dài xuống chân. Có thể nói đây là hai khối tượng kim loại đẹp hiếm thấy trong nghệ thuật đúc tượng cổ Việt Nam thế kỉ XIX. Khác hẳn các chùa khác thường làm tượng Thích Ca Cửu Long , quần cọc, giơ tay thẳng lên đầu, pho tượng Thích Ca Cửu Long tại chùa Châu Long giơ tay trái ngang ngực, áo mặc kín mình, được làm bằng chất liệu gỗ, chạm trổ tinh vi các hình rồng, tạo ra nét độc đáo riêng của hệ thống tượng trong Phật điện. Ngoài ra chùa còn có tượng Thế Tôn cao hơn 3m, cốt phủ đất nện, tượng Di Lặc bằng đồng, 10 pho tượng Diêm Vương mang nét tạo tác đẹp. Ngoài ra, chùa còn có 1 quả chuông đồng được chuyển từ chùa Vĩnh Phúc tới. Ngoài toà tam bảo thờ Phật, chùa còn có điện thờ Mẫu gồm 3 pho tượng Tam Phủ, 3 tượng Quan Hoàng, tượng Bà Chúa Thượng Ngàn, 1 tượng Sư Tổ Bồ Đề Đạt Ma và 1 tượng Phật bà Quan Âm. Ngoài ra, còn có nhà Tổ, nhà bếp, nhà tăng…

Ca tụng vẻ đẹp của ngôi chùa, tấm bia Cải tu Châu Long tự bi kí (bài khắc trên bia về việc cải tạo, trùng tu chùa Châu Long) đã ghi rằng: “Ngôi chùa này tuy không có lầu cao, gác ngọc vàng son lộng lẫy nhưng lại có Trúc Bạch, hồ Tây bao bọc trước sau. Sông Tô Lịch in chiếu hai bên, chim bay cá lặn vùng vẫy thảnh thơi, bãi dài gò thấp nhìn sao bát ngát, ánh trời, bóng mây bảng lảng trước mặt. Một khoảng trời đất thấp thoáng trăm vẻ kì lạ, tốt tươi, bóng cổ thụ trùm xuống xanh rờn mênh mông ánh nước hồ chiếu lên bàng bạc… Đấy chính là chốn danh lam đệ nhất của đất Long Biên này vậy”.

Chùa qua nhiều lần trùng tu, mở rộng quy mô, đổi hướng từ Tây sang Đông rồi sang hướng Nam. Lần trùng tu năm Thành Thái Canh Tý (1900), hội chủ Trần Gia Mỹ khởi xướng quyên góp tiền công đức thập phương để mở mang ngôi chùa. Trải qua nhiều lần trùng tu, nhưng đến nay chùa vẫn giữ được nét cổ kính, lưu giữ được nhiều tượng cũng như đồ thờ và đồ trang trí có giá trị nghệ thuật cao.

Trong chùa cũng có nhiều câu đối ca ngợi nhà Phật và cảnh đẹp của chùa như:

Châu Lĩnh đầu Tây, đại phả do truyền thiên cổ thắng

Long Thành ngoại Bắc, thiên quan biệt chiếm nhất hồ thiên

Dịch nghĩa:

Phiá Tây núi Châu Lĩnh, sách địa phương vẫn ghi nơi ngàn năm cảnh đẹp

Hướng Bắc ngoài Long Thành, chốn cửa Phật độc chiếm một vùng riêng.

Chùa Châu Long là một công trình kiến trúc Phật giáo toạ lạc trên vùng đất cổ, gắn bó mật thiết với lịch sử tồn tại và phát triển của kinh thành Thăng Long. Quanh khu vực này nổi lên những di tích tiêu biểu như Chùa Trấn Quốc được xây dựng từ thời Lý Nam Đế, Quán Trấn Vũ – một trong tứ trấn của kinh thành Thăng Long, chùa Hoè Nhai. Phía trước chùa hướng ra hồ Trúc Bạch nên thơ càng làm cho di tích thêm vẻ huyền ảo, trở thành một hệ thống liên hoàn trong khu danh thắng Tây Hồ – Trúc Bạch, một trong những viên ngọc sáng làm nên bản sắc của Thủ đô Hà Nội cổ kính và hoa lệ.

Chùa đã được Nhà nước xếp hạng Di tích Nghệ thuật Kiến trúc ngày 05/02/1994.